Рамантызм – надзвычай важны этап у развіцці культуры, гэта сапраўдная рэвалюцыя ў мастацтве, не толькі ў літаратуры. Рамантыкі падпарадкавалі сабе тэатр, жывапіс, музыку, філасофію, многія гуманітарныя навукі. А ў літаратуры тэмп развіцця надзвычай паскорыўся, новыя плыні і напрамкі ўзнікалі і развіваліся нават за месяцы. Як ні ў адну іншую эпоху, літаратура рамантызму звязана з філасофіяй. Рамантыкі сцвярджалі веру ў панаванне духоўнага пачатку ў жыцці, падпарадкаванне матэрыі духу.
Адным з выдатных пісьменнікаў-рамантыкаў быў Ян Баршчэўскі. Вяршыняй творчасці пісьменніка стала кніга "Шляхціц Завальня, або Беларусь у фантастычных апавяданнях". Яна складаецца з чатырнаццаці апавяданняў міфалагічна-фальклорнага зместу, сюжэты якіх скаладаюць аповеды падарожнікаў у доме шляхціца Завальні падчас доўгіх зімовых вечароў. Усе апавяданні глыбока павучальныя і ў той жа час займальныя.
Найбольш цікавае апавяданне "Плачка". Гэта адно з самых незвычайных апавяданняў кнігі. У гэтай гісторыі апісваецца незвычайная прыгожая кабета, якая з'яўляецца ў пакінутых дамах, у пустых касцёлах і на руінах. На яе вачах заўсёды блішчэлі слёзы, з-за таго людзі называлі яе Плачкай. Вобраз Плачкі сымвалізуе, што ў чалавека на першым месце павінны быць не матэрыальныя, а духоўныя каштоўнасці. Яна плача, бо іх, каштоўнасці, не бачаць, не разумеюць, ганяюцца за ўяўным, несапраўдным.
<span>Вобраз Плачкі арыгінальны і не сустракаецца ў іншых славянскіх літаратурах. Кніга "Шляхціц Завальня" ўздымае перш за ўсё маральна-этычныя праблемы. Але паўстаюць яны ў цікавых міфалагічных вобразах.</span>
Свою литературную деятельность Барщевский начал с написания поэтических текстов. Окончив Полоцкий коллегиум, он обучал детей на дому, много путешествовал по Беларуси и знакомился с местным фольклором. Некоторое время жил в Санкт-Петербурге, где занимался преподавательской деятельностью. Именно тогда он познакомился с Тарасом Шевченко и Адамом Мицкевичем. Вместе с друзьями – выходцами из Беларуси – издавал журнал «Незабудка». В период с 1844 по 1846 год опубликовал повесть «Шляхтич Завальня, или Беларусь в фантастических повествованиях». Краткое содержание «Белой Сороки» (одной из её глав) будет представлено ниже. Переехав в город Чуднов, Ян Барщевский продолжил писать стихотворения, но умер, заразившись туберкулёзом.
Убачыу-2спр.
Пасадзiць-2спр.
Падвязау-1спр
Верш-прысвячэнне роднай вёсцы, напісаны выхадцам з Калоднага Сяргеем Карыцькам.
Ёсць у Палессі…
Ёсць у Палессі вёска незвычайная,
Што лашчыць беларускай мовай слых,
Навокал дыялекты разнастайныя –
І гэта пацяшала нас, малых.
Мінулае тут з марамі сустрэлася,
Яго я адкрываю кожны год…
Прапрадзед быў паплечнікам Міцкевіча,
Са Шчорсаў пачынаўся радавод.
І беларускасць тут здаўна нязводная,
Дайшла да нашай вёскі праз вякі…
Люблю, як маці, роднае Калоднае,
Заўсёды сэрцам з вамі, землякі!