Дауылпаз - көнеден келе жатқан қазақтың ұрмалы аспабы
Дауылпаз - қазақ халқының көнеден келе жатқан ұрмалы аспабы. Бұл аспап тұрмыста кеңінен пайдаланылған. Аңшылық пен саятшылық кезінде аң-құстарды, мал баққанда төрт түлікті үркіткен. Сондай-ақ, жаугершілік заманда дауылпазды қаға отырып, әскербасылар белгі беріп, сарбаздарды бір жерге шоғырландырған. Балгер-бақсылар аруақтармен тілдескенде және адамдарды емдеген кезде қолданған. «Қыз қуу», «қазақша күрес», «арқан тарту» т.с.с. ұлттық ойындар дауылпаз сүйемелдеуімен өткізілген.
Дауылпаз аспабы үйеңкі, қайың, қарағай сияқты тұтас ағаштан ойылып жасалады. Бет шанағы малдың жұқа терісімен қапталады. Көп жағдайда сыртын қаптау үшін ешкі, түйе, сиыр терісін қолданған. Аспапта ойнау ыңғайлы болу үшін оған аспалы бау бекітіледі. Бауды иыққа асып алып, дабыл қағады.
Дауылпаз көлемі әр түрлі болуы мүмкін. Кейде аспапта дабыл қағу үшін ағаш тоқпақ пайдаланылады. Бұл аспап өзге халықтарда да кездеседі. Өзбектерде «тәбльбасс», қырғыздарда «доолбас» деп аталатын аспаптар дауылпазға ұқсайды.
Дауылпаз аспабы оркестр мен ансамбльдерде көп қолданылады. Аспап арқылы тұлпарлардың дүбірін, табиғат құбылысын, адам баласының қуану, шаттану сезімдерін көрсетуге болады. Алғаш рет дауылпазды оркестрдегі музыкалық аспаптардың қатарына Ахмет Жұбанов енгізген еді.
Кияс ол акылды бала.Кияс егіс басына келгенде күннің де алкызыл шапағы жер бетіне тарай бастаган еді.Бала су құып үйренген және жер казып үйренген. Оның бәрің әкесі үйреткен.Бір күні әкесі майданға кетіп қалған ал анасы ауру.Қияс ішінен сөйлеп отырды "Алдымен құлақ арықты шығыс бетіндегі атыздарды суарамын" деп ойлады.КИЯС анасы ауру ишиненде жылады."бұл жерді меңін қалай да бітеуім кекек" деп ойлады ол іштей......
Бола ма?
Атау септігі (именительный падеж) отвечает на вопросы кім? (кто?) , не? (что? ) (кімдер? нелер? ) -множ. число. Например: Әлібек (кім?) , адамдар (кімдер?) , кітап (не?) , кітаптар (нелер? ) –ОКОНЧАНИЙ НЕТ
- --- -
Ілік септігі (родительный падеж) отвечает на вопросы кімдер? (чей? чья? чье?) , (кімдердің?), нелердің? (что? от чего?) , нелердің?
ОКОНЧАНИЯ -ның, -нің, -дың, -дің, -тың, -тің.
- --- -
Барыс септігі (направительно-дательный падеж) вопросы кімге? (кому?) , неге? (чему?) , қайда? (куда?) .
ОКОНЧАНИЯ -ға/-ге, -қа/-ке, -на/-не, -а/-е.
- --- -
Табыс септігі (винительный падеж) вопросы кімді? кімдерді? (кого? , нені? нелерді? (что?) .
ОКОНЧАНИЯ -ы/-ді, -ты/-ті, -ны/-ні, -н
- ---
Жатыс септігі отвечает на вопросы кімде? кімдерде? (у кого?) , неде? нелерде? (у чего?) , қайда (где?) , қашан? (иногда?) .
ОКОНЧАНИЯ -а/-де, -та/-те, -нда/-нде.
- --- ---
Шығыс септігі (исходный падеж)
вопросы кімнен? (от кого?) , неден? (из чего?) , қайдан? (откуда? )
ОКОНЧАНИЯ -нан/-нен, -дан/-ден, -тан/-тен варьируются в зависимости от того, на какой звук оканчивается слово.
- --- --
Көмектес септік (инструментальный падеж)
<span>образуется при помощи ОКОНЧАНИЙ -мен, -бен, -пен и отвечает на вопросы кіммен? - с кем? , немен? - с чем? , қалай? - как?</span>
знаю только 3
1. осы шақ:байланыстырып отыр, өткен шақ:байланыстырды, келер шақ:болашақта байланыстырады
2Осы шақ:өндіріп отыр, өткен шақ: өндірді, келер шақ:болашақта өндіреді
3. Осы шақ:тасымалданған жатыр, өткен шақ:тасымалдады, Келер шақ:болашақта тасымалдарады