<span>Іс-әрекеттің сөйлеп тұрған кезден бұрын болғанын білдіретін шак түрін өткен шақ дейміз. </span>Қазақ тілінде өткен шақтың үш түрі бар. Олар: жедел өткен шақ, бұрынғы өткен шақ және ауыспалы өткен шақ.1) Жедел өткен шақ — сөйлеп тұрған мезгілден аз уакыт бұрын болған, сол кезге жақын өткен істі білдіретін өткен шақ түрі.Жедел өткен шақ етістік түбіріне -ды, -ді, -ты, -ті жұрнағының және оған жіктік жалғау жалғану арқылы жасалады. Мысалы: 1. Мен ауылга келдім. 2. Сен кітапханада болдың. 3. Олар теледидар көрді. Осы сөйлемдерде етіс-тік шағының үш жаққа қатыстылығы жіктік жалғаулармен берілген.2) Бұрынғы өткен шақ іс-әрекеттің сөйлеп тұрған уакыттан көп бұрын өткенін білдіреді. Мысалы: Үйлерді қурылысшылар аудан жәрдемімен салған. Бұрынғы өткен шақтың іс-әрекет мезгілді білдіруде жедел өткен шақтан өзгешелігі қимылдың өткендігі туралы нақтылық сөйлеушінің сөзінде басым болады.Бұрынғы өткен шақтың жасалу жолдары:
<span><span>-ып, -іп, -п жұрнақтары және жіктік жалғаумен: Гүлнұр бұны апасына да айтыпты.</span><span>2<span>. -ған, -гең -қан, -кен</span> жұрнақтары және жіктік жалғаулармен: Гүлнұр бұны апасына да айтқан.</span></span>
3) Ауыспалы өткен шақ<span> қимыл иесінің ертеден дағдыға айналған іс-әрекетін білдіреді. </span>Мысалы: 1. Демалыс сайын кездесіп тұратын 2. Әжесі ертегіні дәмдеп айтушы еді.Ауыспалы өткен шақтың жасалу жолдары:
<span>-атың -етің -итың -итін жұрнақтары және жіктік жалғау арқылы:</span>
Ж-дауыссыз, ұяң.
ү-дауыссыз,үнді.
р- дауыссыз,үнді.
і-дауысты, жіңішке.
с-дауыссыз,қатаң.
-
ш- дауыссыз,қатаң.
ы-дауысты, жуан.
д-дауыссыз, ұяң
а-дауысты , жуан
м- дауыссыз, үнді
1 бір жылда 1рет кун мен тун теңлеседі
2 орыстарда
3 білмиим
Барыс: алтыға
Табыс: Алтыны
Жатыс: алтыда
Шығыс: алтыдан
Көмектес: алтымен
Ілік: Алтының