Ықпалдың түрлері.
1.Ілгерінді ықпал
2.Кейінді ықпал.
Буын-сөз құрамындағы бір немесе бірнеше дыбыстардың тобы.Мысалы,қа-ла-мыз-да.
Буын түрлері.
1Ашық буын-дауыссыздан басталып,дауыстыға ақталады.Мыс.ә-ке,ба-ла.
2.Тұйық буын-дауыстыдан басталып,дауыссызға аяқталады.Мыс.ар,ұл,ант.
3.Бітеу буын-дауыссыздан басталып,дауыссызға аяқталады.Мыс.бес,сөз.
Сөздің жолға сыймаған бір немесе бірнеше буынының келесі жолға бөлініп жазылуы тасымал деп аталады.
Мен карбызды жедiм. Ваня аскабакты баксы коредi. Кызылшамен тамак жасадым.
Менің досым
сенің досың
сіздін досыныз
оның досы
біздің достарым
сендердің достарың
сіздердің достарыңыз
олардын достары
Суықтан құстардың қалың мамықтары сақтайды. Қыс кезінде құс үшін қауіпті жағдай жемнің табылмайтындығы, соның себебінен көпшілік құстар жылы жаққа ұшып кетеді. Қыстап қалатын құстардың түрі, түсі, дене пішіні жемдерін қар астынан тауып жеуге икемделген.
Сауысқан да, қарға да кез-келген тамақты қорек ететін құстар. Қыста тамақ табу қиын болғандықтан, ауыл маңайында жүріп, түрлі тамақ қалдықтарымен қоректене береді. Олар қар астында қатып қалған төгінділерді де, тырнақтарымен тырнап босатып, мықты, үшкір тұмсықтарымен шоқып та қоректенеді. Қырғауыл, құр сияқты құстар үшін қысқы тіршілік өте қиын. Олар бұталардың дәнімен, жемісімен қоректенеді. Орманды жерлерде тоқылдақ, суықторғайлар да қыстайды. Тоқылдақ ағаш қабығының арасындағы бунақденелілерді тауып қоректенсе, оның қар бетіне түскен қалдығын торғайлар, шымшықтар теріп жейді. Сөйтіп тоқылдақтың әрекеті басқа құсқа көмек болады. Құрдың басқа құстардан ерекшелігі бірден көзге түседі. Құйрығына көңіл аударыңдар қайқиып тұрған қалың қауырсынды құр алысқа ұша алмайды. Аязды күндері қар астына кіріп, сонда түнейді. Күн көзі шыққан кезде ғана қардан шығып, жемін іздейді.
- Құстар болмай қалса, не болады?
Апат болады. Ормандар, далалар үнсіз қалады. Құстар туралы жаңа өлеңдер мен тақпақтар жазылмайды. Зиянды жәндіктер мен кеміргіштер қаптап, бақтар мен бақшаларды қаңыратып тастайды. Құрттар, қабық қоңыздар ормандарды кеміріп тастайды. Орман жемістерінің тұқымдарын тарататын ештеңе қалмайды.
-Ал ондай болмас үшін біз не істеуіміз керек? ( құстарға көмек жасау туралы әңгіме)
Үлгі бойынша құс құрастыру, ұя жасау.
Жылы жаққа ұшпайтын
Біздің жақта қыстайтын
Құстар жүрсе жуықта
Жем шашуды ұмытпа!
ЖАНИБЕК КАРБОЗИН
Жанибек Сакпантаевич Карбозин родился в 1933 году в совхозе Амангельды Джамбулского района Алма-Атинской области. В 1956 году окончил филологический факультет Казахского государственного университета им. С. М. Кирова. Многие годы работал в редакциях журналов, в системе народного образования. В настоящее время — председатель рабочего комитета совхоза «Куртинский».
Автор ряда поэтических сборников: «Подснежник» (1959), «Приключение Тамная» (1963), «В моей мастерской» (1964), «Где наш Бекен?» (1970), «Букет цветов» (1972), «Свисток» (1975), «Дети нашего аула» (1976).
В 1969 году республиканский театр кукол поставил пьесу Ж. Карбозина «Кербакбай».
В переводе поэта на казахском языке опубликованы стихи С. Маршака, Ю. Тувима, К. Чуковского, Дж. Родари, ряда болгарских поэтов.