Етістіктің райлары
Сөйлемде етістік кимылды, іс-әрекетті, жай-күйді білдіріп қана қоймайды, сонымен бірге сол кимылдың, іс-әрекеттің, жай-күйдін өтуі, бір жағынан, айтушының я сөйлеушінің пкірімен екінші жағынан, ол пікірдің ақикат шындыққа қатысын білдірумен байланысты болып отырады. Мысалы: Ағаш кессең, ұзын кес, қысқартуың оңай, темір кессең, қыска кес, ұзартуың онай (мақал). Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін (А). Жүзі жылы жандарды құшақтағым келеді (Қ. Б.).
Бұл мысалдағы кессең және кес, жазбаймын, құшақтағым келеді деген етістіктер кесу, жазбау, құшақтау кимылын, іс-әрекетін білдіріп қана тұрған жоқ, сонымен бірге сол қимыл, іс әрекеттің орындалу шартын (кессең), орындалуын талап етуін (кес), белгілі бір мезгілде, шақта іске асуын, орындалуын хабарлауды (жазбаймын), орындалу ниетін, жүзеге асуда ықыласын (кұшақтағым келеді) білдіріп, сөйлеушінің шындыққа, болмысқа деген пікірін, көзқарасын айқындап тұр. Бұл мағыналар белгілі грамматикалық тұлғалар аркылы берілген. Мысалдағы кессең де-гендегі шарттылық — се жұрнағы арқылы, кес дегендегі талап ету, бұйрық мәні 2-жақ бұйрықтық тұлға (формасыз тұлға немесе нольдік форма) арқылы, жазбаймын дегеңдегі қимылдың белгілі шақта орындалуы көсемшенің -й жұрнағы арқылы, құшақтағым келеді дегендегі қимылдың болу ниеті, ықыласы етістік түбіріне -ғы жұрнағы және одан кейін тәуелдік жалғауы жалғанып, оған кел көмекші етістігі тіркесу арқылы жасалған.
Сөйтіп, сөйлеушінің сөзі арқылы қимылдың шындыққа катысын, айтушының пікірін, көзқарасын білдіріп, белгілі грамматикалық тұлғалар арқылы жасалатын етістіктің түрі рай категориясы деп аталады.
Етістіктің райлары кимылдың, іс-әрекеттің жүзеге асу, орындалу мүмкіндігіне қарай төрт түрге бөлінеді: ашық рай, бұйрық рай, шартты рай және қалау рай.
Қазақ халқының ақындық өнерінің даму тарихында Жамбыл Жабаевтың орны ерекше. Ақын 1846 жылы ақпан айында Жамбыл тауының бөктерінде дүниеге келген. Әкесі Жапа кедей болсада, сөз қадірін білетін адам болған. Шешесі Ұлдан ақылды адам болған, өз жанынан өлең шығара алатын, дауысы әдемі әнші болған. Жамбылдың арғы аталары өнерпаз, сері, палуандар болғаны белгілі.Бала Жамбылдың өлеңге, ақындыққа қызығушылығы ерте оянға. Жамбылдың ақындық атын шығарған өлеңі «Шағым» аталады. Жамбыл Жабаев 1945 жылы 100-ге қараған шағында қайтыс болды.Вот на казахском, сейчас напишу перевод к немуПродолжение: Жамбыл Жабаев имеет особое место в литературе казахского народа. Акын (поэт) родился в феврале 1846 года у подножия горы Жамбыл. Отец Жапа хоть и был бедным, знал достоинство слова. Мать Ұлдан была очень умной, сама сочиняла песни и была певицей с красивым голосом. Дальние предки Жамбыла были умельцами (искусными), настоящими мужчинами (рыцарями) и борцами (сильными). У маленького Жамбыла интерес к песням, искусству появился (пробудились) очень рано. Песня которая «потвердила» его имя поэта называлась «Шағым». Жамбыл умер в 1945 году на пороге к 100 лет.
Подробнее - на Znanija.com -
znanija.com/task/11698006#readmore
Жануарлардың 1 түрі және көп түрінен қарағанда маймылдар ен ақылды олар адамдарға жақын болғандықтан, оларда тайтандап екі аяқпен жүре ялады
Т-д/з
е-д/ы, жинишке, ашык,езулик
н-д/з
г-д/з
е-д/ы, жинишке, ашык, езулик