Әже - баланың әкесінің, сондай-ақ, анасының шешесін атайтын, туыстық қатынасты білдіретін атау. Одан арғылары үлкен әже немесе ұлы әже деп аталады.[1]
Қазақ отбасындағы әже орны ерекше әрі қадірлі. Әже - отбасының ғана емес, әулеттің де ұйытқысы, ағайын- абысындардың бірлігін, татулығын сақтайтын сыйлы анасы, кейінгі жастардың, келіндердің тәрбиешісі әрі ақылгөйі Қазақ қоғамында әдетте жас отау иелерінің тұңғыш баласын әжесі бауырына салады. Бала ата-әженің кенжесі саналып, немерені әжесі тәрбиелеп, бағып-қағады. Әже мен немере арасындағы туыстық байланыс өте нәзік әрі берік. Балажан қазақ үшін ата мен әжеге жас сәби жай ғана ермек емес, тәрбиеленуші ерекше субъект. Тарихта күллі рулы елге ана болып саналған Айпара әже, Домалақ ене, Зере, Айғаным секілді әжелердің бейнесі аңыз-әңгімелерде, әдеби шығармаларда сомдалған.
Алдымен әже тәрбиесі арқылы бала жақсы-жаманды ажыратып, үлкен-кішіні тани бастайды. Мінез-құлық, тіл тәрбиесі қалыптасып, бала үй шаруасына бейім, елгезек тілалғыш, мейірімді болып өседі. Әженің алдын көрген балаға былайғы жұрт тәрбиелі бала деп баға береді. Әже тәрбиесі көбіне «олай істеме, былай істе», «бүйтсең жаман, өйтсең жақсы»деген вербалды сипатта, ақылгөйлік мазмұнда болып, әженің мейірімі мен жүрек жылуына бөленіп өседі. Осылайша жас бала қазақы ортадағы моральдық-этикалық нормалармен таныса отырып, адами тұлғаның қалыптасуына ғана емес, дәстүрлі ырым-тыйымдар жүйесінің қағидаттарын біртіндеп бойына сіңіре бастайды.
Жеті-тоғыз жастан әрі қарай тұңғыш немере ұлдың тәрбиесі атасының қолына өтеді, Ал қыз немеренің негізгі тәрбиесі әженің қарамағында болады. Бұл кездегі тәрбиенің мазмұны атаға ілесе жүріп, көрген-білгенін көңілге тоқудан құралады. Атасына ілескен бала алыс жерлерді, ел жақсыларын, сыйлы ауылдарды көріп, жиын-тойға т.б. қатысып, соларды ұғынуға, білуге тырысады. Атаның «визуалды» тәрбиесінен өткен баланы былайғы жұрт көргенді бала деп атайды. Қазақ паремеологизмі Атың бар да жер таны желіп жүріп, атаң барда ел таны еріп жүріп деп кеңес береді. Ел тану, жер тану көргенділікке жатады. Қазақтың дәстүрлі бала тәрбиесінде көргенділік тәрбиенің ең жоғарғы формасы болып табылады. Әже мен атадан тәлім алған немеренің рухани жағынан тәрбиелі, көргенді азамат болып, ержетуінің, елдің аузына ілігер көшелі азамат болып қалыптасуының негізі осылайша қаланады
-Салем Диана! -Салем Мадина! -Калын калай? -Жаксы! -Казахстан Республикалы не бэлесин? -Мен коп билемин -Казахстанин нешенши кунде Тауелсиздик куни болады? -16 Желтоксанда! -Ал Президент куни кашан болады? -1 Желтоксанда! -Иа, сен коп туралы билесин. -Сау бол! -Сау бол!
Көктем келді және барлық айнала тірілді. Жайма-шуақ сәулелер сквозь бұлттарды тесіп шыкады, сызды қуып жібере. Қар көңілді жылғалармен пригорков деген кетеді. Тұс-тұстан оның сылдыры естіледі. Көктем келді және жаңа өмірді әкелді.Табиғат ояну бастайды. Тал-шыбықтарда жапырақтар ыдырау бастайды. Және бірінші көктемнің гүлдері словно қарды жерді устилают подснежники оянатын. Тап осы гүлдер көктемнің түртіндісінің болып табылады. Күндер ұзын болады, қарамастан және осы бол- көңілді. Олай және қала- дейін көшелерді сау күндер қыдыр.
Алматының сұлулығына тамсанамын! Осы жазда міндетті түрде Алматы қаласына барамын. өйткені Алматыны көрмегеніме көп болды. Алматыда қыдыратын және демалатын серуен орындар көп. Алматыдан туысқандарыма және достарыма сыйлық әкелемін. Алматымен қоштаскым келмейді