Буын үндестігі - сөз ішіндегі, сөз бен қосымша арасындағы дауыстылардың не бірыңғай жуан, не жіңішке болып айтылу заңдылығы. Буын үндестігін ғылымда сингармонизм заңы деп те атайды. Қазақ тілінде сөздер бірыңғай жуан, не бірыңғай жіңішке болып келеді. Кейбір жағдайларда жуан және жіңішке дыбыстар аралас келеді. Бұл мұндай жағдайларда:
Басқа тілден енген сөздер(кітап, қадір, мұғалім т.б.)
Біріккен сөздер(бойжеткен, баспасөз т.б.)
Қос сөздер(қыз келіншек, жоғары-төмен т.б.)
Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалар
Қазақ тілінде осы қосымшылардың бір тобы соңғы буынның жуан-жіңішкелігіне қарамастан, не жуан, не жіңішке қалпында қосылады.
Көмектес септік жалғаулары:-мен, -бен, -пен (доп-пен, дос-пен т.б.)
-нікі, -дікі, -тікі (апам-дікі, қойшы-нікі)
-жаң, -тай, -тал, -дар, -еке, -тар (аға-жан, шеше-тай, білім-дар, ата-еке, сезім-тал т.б.)
-хана, -стан, -кент, -күнем (дәрі-хана, Пәкі-стан, Шым-кент, пайда-күнем т.б.)
-кер, -гер, -қор, -паз, -қой, -ғой, -гөй,- кеш -уар (қалам-гер, пәле-қор, өнер-паз, кәсіп-қой, кіре-кеш, сөз-уар т.б.)
-ов, -ев, -ин (Cейсенбеков-тің, Aлмабаев-тың). Мұнда қосымша түбір сөздің соңғы буынындағы дауысты дыбыстың жуан-жіңішкелігіне қарай жалғанады.
Қазақ тілінде басқа тілден енген сөз алдынан қосылатын бей- , би- қосымшалары да үндестік заңына бағынбайды (бей-берекет, бей-шара, бей-тарап т.б.) [1]
Кыш.
Жыл төрт мезгилге бөлүнөт. Алар - жаз, жай, күз. кыш. Жылдын бул мезгилдери өзүнчө бир кооз. Мен кыш мезгилин жакшы көрөм. Кыш мезгили күз айларынан кийин келет. Кыштын биринчи белгиси: суук боло баштайт. Айылда тоңдурма айдалып, күздүк себилет. Жер эс алат, тынчтык өкүм сүрөт. Кар жаайт, айлана-чөйрө тазарат. Тоолор ак кар жамынат, көркүнө келет, калпагы жаңыргандай өңдөнө түшөт.
Акындар ыр жазып, жаңы ойго чөмүлөт. Жан бөбөктөр сүйнүп, чана, конькисин камдайт. Жан-жаныбарлар тынчтанат. Айлана тынчтыкка чөмүлөт. Мага кыш мезгили жагат. Казак элине кыргыз элинен ысык салам!
Ти десем тимейды, тиме десем тиеды /ерін/
Белі букір - алыска тукір /мылтык/
Отан оттанда ыстык.
Отансыз адам, ормансыз булбул.
<span>Енбек пен бакыт егiз.
еще
</span>Он екі ай, жаз бен қыс/. <span>Екі үлкен нар көрдім,Бірінің жақсы нұры бар,Бірінің жаман түрі бар,Арасында үзілмес бұйда жібі бар./Жаз бен қыс/.</span><span>
</span>
Көксерек - қасқыр. Бұл ертегіде Құрмаш деген баланың жануарға деген сүйіспеншілігі жайында жазылған. Құрмаш Көксеректі өте жақсы көреді. Бірақ, аяғында Көксерек Құрмашты өлтіреді. Бұл ертегі Қазақ Әдебиеті 7 сынып кітабында бар. Сол кітаптан толық окуға болады.