"Сүйер ұлың болса, Сен де сүй. Сүйінерге жарар ол" (Абай) Талантты ғалым, публицист, әдебиет зерттеушісі, саяхатшы-географ Шоқан (шын аты Мұхаммедханафия) Шыңғысұлы Уәлиханов XIX ғасырдың екінші жартысында Қазақстанда туған демократтық, ағартушылық мәдениеттің тұңғыш өкілдерінің бірі. Оның қысқа да жарқын өмірі, жан-жақты зерттеушілік қызметі, философия, этнография, тарих, экономика, құқық, география, ауыз әдебиеті, әдебиет теориясы, т.б. жайындағы ғылыми зерттеулері, пікірлері қай кезде болмасын өзінің құндылығымен жарқырай берері сөзсіз. Қазақ халқының рухани ізденістерінің жарқын көрінісі бола отырып, қоғамдық ойсана, пікір-тұжырымдардың биіктей өркендеуіне ерекше ықпал етті. Шоқан 1835 жылдың қараша айында қазіргі Қостанай облысының Құсмұрын бекетінде атақты аға сұлтан Шыңғыс Уәлиханов отбасында дүниеге келген. Арғы атасы Абылай жоңғарларға қарсы соғыста асқан ерлік көрсеткен, ел бірлігі мен тыныштығы үшін күрескен, ақылды қолбасшы, іскер дипломат, амал-айласы мол Орта жүз ханы болған. Шоқанның балалық шағы Сырымбет тауының баурайында, туған елі Көкшетауда өткен. шаруашылықта "
Мектеп оқу-білім ордасы. Қазіргі заманда оқу-білім өміріміздің негізі. Оқу-білімсіз ешнәрсе бітпейді. Оқу-білім өмірлік азығың.
Зұлым, жауыз, қас, ашушаң
Мұның бəрі-қайтыс болған адамның соңғы күндері өткен,қоныстанған жұртын қимай,сол атамекен мен қайтыс болған адамның арасындағы үзілген байланыстың қайғысын жария етуді білдіреді
Көре-көре көсем боласың, сөйлей-сөйлей шешен боласың.
Мен сөйлескелі келдім.
Ол жымиып күлді.