Өткен шақ — іс-әрекет, қимылдың сөйлеп тұрған уақыттан бұрын болып өткенін білдіретін етістіктің шақтарының бір түрі.
Өткен шақ 3 топқа бөлінеді:
1) Жедел өткен шақ “-ды, -ді”, “-ты, -ті” жұрнақтары арқылы жасалып, іс-әрекеттің жуық арада ғана болып өткенін, аяқталғанын көрсетеді. Мысалы: “келдім”, “таптыңдар”.
2)Бұрынғы өткен шақ іс-әрекеттің сөз болып отырған уақыттан көп бұрын іске асқанын білдіріп, айғақты түрі есімшенің “-ған, -ген”, айғақсыз түрі көсемшенің “-п”, “-ып”, “-іп” тұлғаларындағы етістіктің тікелей жіктелуі арқылы жасалады. Мысалы: “барған”, “айтқан”, “барыпты”.
3) Ауыспалы өткен шақ — іс-әрекеттің бірнеше дүркін болып өткенін білдіреді. Есімшенің “-атын, -етін”, “-йтін” формалары арқылы жасалады. Мысалы, “тыңдайтынбыз”, “көретінсіңдер”. Келер шақ іс-әрекеттің сөйлеп тұрған сәттен кейін болатынын білдіретін етістіктің бір шағы.
4. тұрған, баратын, келген, бітетін
. Сыйласу екі кісіге бірдей.
(Дружба крепка взаимностью).
2. Татулық – табылмас бақыт.
(Дружба – богатство бесценное).
3. Достық жоқ жерде табыс жоқ.
(Где нет дружбы, там нет успеха).
4. Досы жоқ адам – тұзы жоқ тағам.
(Жить без друзей, что есть пищу без соли).
5. Досың көп болса, жолың да ашылады.
(Друзей много – шире дорога).
6. Дос құшағы – жаз.
(Объятия друга – лето).
7. Ағаш тамырымен, Адам досымен мықты.
(Дерево крепко корнями, человек – друзьями).
8. Аз қайғыны ас басады, көп қайғыны дос басады.
(Малую беду еда подавляет, большую – друг).
9. Тiстем нанның қадiрiн тарыққанда бiлерсiң,
Анық достың қадiрiн зарыққанда бiлерсiң.
(Цену куска хлеба в голод узнаешь,
Цену настоящей дружбы в беде узнаешь).
10. Мың жолдас жақсы, мың жолдастан бiр дос артық.
(Тысяча товарищей – хорошо, но один друг лучше).
ПОСЛОВИЦЫ О ЕДЕ
1. Нан болса, ән де болады.
(Будет хлеб – будет и песня).
2. Жұмыс ауыр болса да нан тәттi.
(Трудна работа, да сладок хлеб).
3. Жақсы еңбектенсең – ауызың нанға тиеді,
Ерiнiп еңбектенсең – ауызың тасқа тиедi.
(Поработаешь усердно – губы к хлебу прикоснутся,
Поработаешь лениво – губы к камню прикоснутся).
4. Нан – тамақтың атасы.
(Хлеб – отец всей пищи =Хлеб – всему голова).
5. Аштық ас талғатпайды.
(Голод еду не выбирает).
6. Ас – адамның арқауы.
<span>(Еда человеку силу даёт). </span>
Ж-дауыссыз, ұяң
А-дауысты, жуан, қысаң, езулік
Н-дауыссыз,үнді
Т-дауыссыз, қатаң
А-дауысты, жуан, қысаң, езулік
Ю-дауыссыз, қатаң
1дұрыс
2дұрыс
3бұрыс
Тақырыбы- Жібек жолы
Идеясы - әртүрлі елден жиналған саудагерлер бас қосып , сауда қарым-қатынас орнатың .