Мектебіміздің-анықтауыш. Неміздің? Мектебіміздің
Бастапқы формасы: Мектебіміздің
Тұрақты белгілер: дара, негізгі, жалпы, жансыз, деректі
Тұрақсыз формасы: көпше, ілік септік
<span>Үйде отырады, жатпайды, <span>
Көзін терімен қаптайды.
Жазда бекер тұрса да,
Бергенді қыста ақтайды.
/Бүркіт/.</span></span><span>Далаға отау тіктім қонақ үшін,
Қонақ кісім ақылы шолақ үшін,
Қонақ қонып жатқанда үй жығылып,
Үй үстінде қалыпты қонақ кісім.
/Бүркіт/.</span><span>Бір нәрсе екі аяқты, сегіз бармақ,
Іліксе дүниенің бәрін алмақ.
Өзінің тілі бар да тістері жоқ,
Жұтады көрінгенді алмап-жалмап.
/Бүркіт/.</span><span>Таудан тоқым лақтырдым.
/Бүркіт/.</span><span>Қара арғымақ мінгенім,
Қыр айнала жүргенім,
Сегіз найза сенгенім,
Он екі қылыш ілгенім.
/Бүркіт/.</span><span>Айуан екі аяқты, асқан батыр,
Басына о батырдың тіккен шатыр.
Шешерсің дана болсаң бұны біліп,
Кел-кел деп, қан майданға шығысқанда,
Бір айла адамзатта болып жатыр.
/Бүркіт/.</span><span>Елең, елең етті,
Қарға ауылға қона кетті,
Қақтың суын іше кетті.
/Бүркіт/.</span><span>Жер басқанның жүйрігі,
Аспаннан келер бұйрығы.
Бұйрығы жетіп келгенде
Шошаңдайды құйрығы.
/Бүркіттің қоянды алуы/.</span><span>Ерте тұрады,
Жар шақырады.
/Қораз/.</span><span>Басы тарақ,
Арты орақ.
/Қораз/.</span><span>Қызылдан киген киім, басқа қалпақ,
Саусағы төртеу болған, емес жалпақ.
Үстіне неше түрлі тон жамылып,
Басады мас адамша талтақ-талтақ.
/Қораз/.</span><span>Дүниеде бір молда
Уағында азан оқиды.
Мезгілінде айқайлап,
Қайтып кеп жер шұқиды.
/Қораз/.</span><span>Бір топ қамыс ішінде
Шақырады жанды гүл.
/Қырғауыл/.</span><span>Бір топ жыңғыл ішінде,
Бір жапырақ қызыл гүл.
/Қырғауыл/.</span><span>Айтамын бір жұмбақты сізге нұсқап,
Басына бөрік киер, құндыз ұстап.
Үстіне ақ камзолын киіп алып,
Жүреді екі қолын артына ұстап.
/Сауысқан/.</span><span>Бір мақұлық түспейді екен мұнарадан,
Бір күнде тағам татар әр қарадан.
Басында қара жылтыр кепесі бар,
Белінде белбеуі бар күлпарадан.
/Сауысқан/.</span><span>Бір құс бар жан білмейтін ішкен асын,
Адамға көрсетпейді жұмыртқасын.
/Жарқанат/.</span><span>Бар екен бір мақұлық шағын ғана,
Мекені күндіз оның биік жарда.
Ұшпайды ол мақұлық күндіз тіпті,
Ұшады кешке таман күн батқанда.
/Жарқанат/.</span><span>Әкесі тышқан,
Шешесі құстан.
/Жарқанат/.</span><span>Күндіз жоқ,
Түнде бар.
/Жарқанат/.</span><span>Жар басында жарбиған,
Құлақтары қалбиған.
Тышқан, құс аңдып жүреді,
Бұл құсты кім табады?
/Жарқанат/.</span><span>Күндіз ұшпас,
Түнде ұшар,
Құс қанатты,
Тышқан суретті.
/Жарқанат/.</span><span>Бір құс бар үлпілдеген жүні жұмсақ,
Тұяғы бейне болат алмас пышақ.
Тұмсығы имек, көрмейді күндіз көзі,
Шарықтап көкті кезіп, түнде ұшады.
/Үкі/.</span><span>Мысық бастан,
Жапалақ түстен.
/Үкі/.</span><span>Қайталап атымды,
Көктемде ән саламын.
Кез келген ұяға,
Жұмыртқа табамын.
/Көкек/.</span><span>Даланың көріп пе едің молдаларын,
Тыңдаңыз ол сорлының айтқан зарын.
Жиылып бір араға ойбайлайды,
Кез келген дүниеге ол бір жарым.
/Торғай/.</span><span>Тал басында ағаш үй,
Терезесіз тамаша үй.
Соны мекен етеді,
Қыста алысқа кетеді.
/Қара торғай/.</span><span>Желіп кетсе, жеткізбейді,
Тап қасында жатса да адам көрмес.
/Бөдене/.</span><span>Меңгіл-меңгіл, меңгілше,
Меңгілде бар тарғылша.
Желіп кетсе жеткізбес,
Жерге түссе табылмас.
/Бөдене/.</span><span>Сөйлесе сөзді,
Айтса ауызды,
Тынысы басқа,
Маңдайы қасқа.
/Тоты құс/.</span><span>Аққу емес, мойны ұзын,
Тырна да емес, сирақты.
Аулайды балық күн ұзын,
Түсіреді еске жирафты.
/Балықшы құс/.</span><span>Тұмсығымен ояды,
Ұя салып қояды.
Табыңдаршы, балалар,
Ол қандай құс болады?
/Тоқылдақ/.</span><span>Қызыл жыңғыл түбінде,
Қыздай болып отырмын.
Беті-қолымды жуып алып,
Мұздай болып отырмын.
/Қырғауыл/.</span><span><span>Ай астында жортқан,
Күн астында жортқан,
Күміс сырнай тартқан.
/Қаз, қу/.
Балпаң-балпаң басады, </span><span>
Адамнан қатты сасады.
Саусақтары салалы,
Қыста жылыға қашады.
/Қаз/.</span></span><span>Екі аяғы да жоқ,
Белінде таяғы да жоқ.
/Жұмыртқа/.</span><span>Айтайын бір жұмбақты саған нұсқап,
Басына бөрік киер қара пұшпақ.
Үстіне ақ камзолын киіп алып,
Тұрады екі қолын артына ұстап.
/Ала қарға/.</span><span>Ұзын сирақ, түйе бас,
Жібек жалды қара шаш.
Қарап тұрсаң керуен,
Жасағаны серуен.
/Тырна/.</span><span>Көлде жүрген көп сиыр,
Жетіп барсаң, жоқ сиыр.
/Үйрек/.</span><span>Шелектеп құйсаңда су жұқпас.
/Үйрек/.</span><span>Таңертең қашқан сиыр кеште бұзаулайды.
/Тауық/.</span><span>Күн батса қонақтап қалғыған,
Таң атса жерден жем аңдыған.
/Тауық/.</span>
<span>Ағаш басында,
Тас арасында,
Әр алуан қуыста
Түндіксіз отау.
/Ұя/.</span><span>Құдай шебер ме,
Құрқылтай шебер ме?
<span>/Ұя/.</span></span>