Жай сөйлем — бір немесе бірнеше сөз бен сөз тіркестерінен құралып, тиянақты бір ғана ойды білдіретін сөйлем.
1. Сөйлемнің етістік формалары арқылы жасалады
2. Сөйлемде ақ, ау, ғой, ай шылауларының қатысымен жасалады
3.Көңіл-күйді білдіретін одағай сөздердің қатысуымен жасалады
4.Интонация арқылы жасалады
Қайда биік үйлер салынды? қалада
қандай үйлер салынды? биік
қалада не салынды? үйлер
Истедим, истеп жатырмын, истеймин
Осирдим, өсіріп жатырмын, осиремин
Тарттым, тартып жатырмын, тартамын
Алдым, алып жатырмын, аламын
Билдим, Биллип жатырмын, білемін
Қарсысына таман отырған-анықтауыш,Сүйіндікке-толықтауыш,ғана-сөйлем мүшесі болмайды,қадалып-пысықтауыш,сөйледі-баянадуыш,бастауыш ОЛ жасырын тұр.